771
+ − 1 Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan.
+ − 2 Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers.
+ − 3
+ − 4 De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL
+ − 5 genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
+ − 6 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
+ − 7
+ − 8 C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr>
+ − 9 Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f.
+ − 10 M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de
+ − 11 toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook
+ − 12 eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan
+ − 13 de ESC toets als <ESC>.
+ − 14
+ − 15 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens).
+ − 16 De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een
+ − 17 bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld:
+ − 18 <<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>
+ − 19 >> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
+ − 20 (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden
+ − 21 terwijl je de v typt.)
+ − 22 Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het
+ − 23 lezen van een scherm.
+ − 24
+ − 25 Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar
+ − 26 het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuiteit bij het lezen van
+ − 27 de tekst.
+ − 28
+ − 29 Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de
+ − 30 tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met
+ − 31 C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt
+ − 32 en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt).
+ − 33
+ − 34 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
+ − 35
+ − 36
+ − 37 * SAMENVATTING
+ − 38 --------------
+ − 39
+ − 40 De volgende commando's zijn handig volledige schermen te bekijken:
+ − 41
+ − 42 C-v ga een scherm vooruit
+ − 43 M-v ga een scherm terug
+ − 44 C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst
+ − 45 opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor
+ − 46 staat op het midden van het scherm terecht
+ − 47 komt. (C-l is control-L, niet control-1.)
+ − 48
+ − 49 >> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving.
+ − 50 Type C-l.
+ − 51 Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat.
+ − 52
+ − 53
+ − 54 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
+ − 55 ----------------------------------
+ − 56
+ − 57 Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu
+ − 58 naar een specifieke plaats op het scherm?
+ − 59
+ − 60 Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. De basismanier is
+ − 61 m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's
+ − 62 verplaatst de cursor precies een rij of colomn in een bepaalde richting
+ − 63 op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de
+ − 64 richting waarin ze de cursor bewegen:
+ − 65
+ − 66 vorige regel, C-p
+ − 67 :
+ − 68 :
+ − 69 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
+ − 70 :
+ − 71 :
+ − 72 volgende regel, C-n
+ − 73
+ − 74 >> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van
+ − 75 de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het
+ − 76 centrum te plaatsen.
+ − 77
+ − 78 Met een beetje kennis van het engels zijn deze commando's gemakkelijk te
+ − 79 onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de
+ − 80 B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de
+ − 81 basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE
+ − 82 gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken.
+ − 83
+ − 84 >> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
+ − 85
+ − 86 >> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p
+ − 87 Let op wat C-P doet als de cursor midden in een regel staan.
+ − 88
+ − 89 Elke regel eindigt met een Newline teken (het engelse `new line' betekent
+ − 90 `nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste
+ − 91 regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat
+ − 92 is niet noodzakelijk voor Emacs ).
+ − 93
+ − 94 >> Type een C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel staat.
+ − 95 De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je
+ − 96 achteruit over het Newline teken gaat.
+ − 97
+ − 98 Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen.
+ − 99
+ − 100 >> Type nog wat C-b's zodat je door krijgt waar de cursor is.
+ − 101 Type dan C-f's om terug naar het einde van de regel te bewegen.
+ − 102 Een C-f beweegt dan naar de volgende regel.
+ − 103
+ − 104 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt
+ − 105 zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of
+ − 106 `schuiven' in goed nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat
+ − 107 de cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het
+ − 108 scherm af beweegt.
+ − 109
+ − 110 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met
+ − 111 C-n en zie wat er gebeurt.
+ − 112
+ − 113 Als beweging op karakterbasis te langzaam gaat, kan je ook per woord
+ − 114 bewegen. M-f (Meta-f) beweegt een woord vooruit en M-b een woord
+ − 115 achteruit.
+ − 116
+ − 117 >> Type een paar M-f's en M-b's.
+ − 118
+ − 119 Als je midden in een woord staan beweegt M-f naar het eind van het
+ − 120 woord. Als je op witruimte tussen woorden staat beweegt M-f naar het
+ − 121 eind van het volgende woord. M-b beweegt analoog, de andere kant op.
+ − 122
+ − 123 >> Type een paar M-f's en M-b's met tussendoor wat C-f's en C-b's zodat
+ − 124 je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een woord en
+ − 125 tussen twee woorden.
+ − 126
+ − 127 Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en
+ − 128 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens
+ − 129 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
+ − 130 zinnen, paragrafen) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen
+ − 131 die los staan van wat je aan het editen bent (tekens, regels, etc).
+ − 132
+ − 133 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen naar
+ − 134 het begin of eind van een regel, terwijl M-a en M-e naar het begin of
+ − 135 eind van een zin gaan.
+ − 136
+ − 137 >> Probeer een paar C-a's gevolgd door een paar C-e's.
+ − 138 Probeer een paar M-a's gevolgd door een paar M-e's.
+ − 139
+ − 140 Zie hoe herhaalde C-a's niets doen, terwijl herhaalde M-a's steeds een
+ − 141 zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig overeenkomen is het gedrag
+ − 142 van allebei niet onnatuurlijk.
+ − 143
+ − 144 De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder
+ − 145 lidwoord, `point' in het engels). Anders gezegd: de cursor laat op het
+ − 146 scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat.
+ − 147
+ − 148 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties,
+ − 149 inclusief die commando's die per woord of zin bewegen:
+ − 150
+ − 151 C-f ga een teken vooruit
+ − 152 C-b ga een teken achteruit
+ − 153
+ − 154 M-f ga een woord vooruit
+ − 155 M-b ga een woord achteruit
+ − 156
+ − 157 C-n ga naar de volgende regel
+ − 158 C-p ga naar de vorige regel
+ − 159
+ − 160 C-a ga naar het begin van de regel
+ − 161 C-e ga naar het eind van de regel
+ − 162
+ − 163 M-a ga terug naar het begin van de zin
+ − 164 M-e ga vooruit naar het eind van de zin
+ − 165
+ − 166 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening.
+ − 167 Deze commando's worden het frequentst gebruikt.
+ − 168
+ − 169 Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-<
+ − 170 (Meta kleiner-dan) beweegt naar het begin van het bestand,
+ − 171 en M-> (Meta groter-dan) beweegt naar het eind.
+ − 172
+ − 173 Op de meeste toetsenborden zit de "<" boven de comma, zodat je de Shift
+ − 174 toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het "<"
+ − 175 teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken
+ − 176 om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen.
+ − 177
+ − 178 >> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
+ − 179 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
+ − 180
+ − 181 >> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
+ − 182 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
+ − 183
+ − 184 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kan je ook die gebruiken om de
+ − 185 cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn
+ − 186 minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle
+ − 187 toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken
+ − 188 dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in omgaan met Emacs,
+ − 189 het gebruik van deze CTRL tekens sneller is dan de pijltjestoetsen (omdat
+ − 190 je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten derde, als je eenmaal
+ − 191 gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens, kan je makkelijk andere
+ − 192 geavanceerde cursorbewegingscommandos leren.
+ − 193
+ − 194 De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
+ − 195 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
+ − 196 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan door voor het
+ − 197 commando, C-u gevolgd door de cijfers van het getal te typen. Als je
+ − 198 toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook een andere
+ − 199 manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl je de META toets
+ − 200 ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren omdat die werkt
+ − 201 op elk willekeurig toetsenbord.
+ − 202
+ − 203 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
+ − 204
+ − 205 >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
+ − 206 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin
+ − 207 te bewegen.
+ − 208
+ − 209 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat
+ − 210 het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het
+ − 211 echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek
+ − 212 argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels
+ − 213 in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift
+ − 214 de tekst 4 regels.
+ − 215
+ − 216 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
+ − 217
+ − 218 Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je het weer
+ − 219 terug omlaag wil scrollen kan je een argument aan M-v geven.
+ − 220
+ − 221 Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een
+ − 222 lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze
+ − 223 rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede
+ − 224 vertaling). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te
+ − 225 klikken.
+ − 226
+ − 227 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de
+ − 228 scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die
+ − 229 afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
+ − 230
+ − 231 >> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt
+ − 232 houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt.
+ − 233
+ − 234
+ − 235 * ALS EMACS HANGT
+ − 236 -----------------
+ − 237
+ − 238 Als Emacs niet meer op commando's reageert kan je haar veilig onderbreken
+ − 239 door C-g te typen. Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als
+ − 240 het te lang duurt om uit te voeren.
+ − 241
+ − 242 Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of
+ − 243 om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten.
+ − 244
+ − 245 >> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en
+ − 246 type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar
+ − 247 een positie verplaatst, omdat het argument weggegooid hebt met C-g.
+ − 248
+ − 249 Als je per ongeluk een <ESC> typt kan je daarvan komen met een C-g.
+ − 250
+ − 251
+ − 252 * ONMOGELIJKE COMMANDO'S
+ − 253 ------------------------
+ − 254
+ − 255 Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende
+ − 256 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
+ − 257
+ − 258 Als je een van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien
+ − 259 over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit
+ − 260 wilt voeren.
+ − 261
+ − 262 Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de
+ − 263 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet
+ − 264 uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee').
+ − 265
+ − 266 >> Type <ESC> : (een onmogelijk commando),
+ − 267 en type dan n als antwoord op de vraag.
+ − 268
+ − 269
+ − 270 * VENSTERS
+ − 271 ----------
+ − 272
+ − 273 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst.
+ − 274 We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan. Op
+ − 275 dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt
+ − 276 komen en terug kan keren naar simpelweg editen met 1 venster. Het is
+ − 277 eenvoudig:
+ − 278
+ − 279 C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg)
+ − 280
+ − 281 Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het
+ − 282 venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters
+ − 283 worden weggegooid.
+ − 284
+ − 285 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
+ − 286 >> Type nu Control-h k Control-f.
+ − 287 Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt
+ − 288 om de documentatie van het Control-f commando te laten zien.
+ − 289
+ − 290 >> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
+ − 291
+ − 292
+ − 293 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
+ − 294 -----------------------
+ − 295
+ − 296 Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je
+ − 297 kan zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst
+ − 298 ge-interpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Type <Return> (de
+ − 299 `volgende regel' toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
+ − 300 regel te beginnen.
+ − 301
+ − 302 Je kan het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delete> te typen.
+ − 303 <Delete> is een toets op het toetsenbord, die misschien ook wel "Del"
+ − 304 heet. In sommige gevallen dient de "Backspace" toets als <Delete>, maar
+ − 305 niet altijd!
+ − 306
+ − 307 In het algemeen haalt <Delete> het teken dat juist voor de cursorpositie
+ − 308 staat weg.
+ − 309
+ − 310 >> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar
+ − 311 keer op <Delete> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit
+ − 312 bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van
+ − 313 deze uitleg. Je zit slechts je eigen copie te wijzigen.
+ − 314
+ − 315 Als een regel tekst te lang wordt om op een regel op het scherm te laten
+ − 316 zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash
+ − 317 ("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende
+ − 318 schermregel verder gaat.
+ − 319
+ − 320 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
+ − 321 toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
+ − 322
+ − 323 >> Type weer wat <Delete>s om zoveel tekens weg te halen tot de regel weer
+ − 324 op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen.
+ − 325
+ − 326 Je kan een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline
+ − 327 weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een
+ − 328 enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op
+ − 329 een schermregel past zal ze getoond worden met een vervolgregel.
+ − 330
+ − 331 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delete>. Dit
+ − 332 voegt de huidige en vorige regel samen.
+ − 333
+ − 334 >> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen.
+ − 335
+ − 336 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat
+ − 337 het herhaald moet worden op kan geven. Dit geldt ook voor gewone tekens.
+ − 338 Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd.
+ − 339
+ − 340 >> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen.
+ − 341
+ − 342 Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te
+ − 343 corrigeren. Je kan tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt
+ − 344 een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen:
+ − 345
+ − 346 <Delete> haal het teken weg dat voor de cursor staat
+ − 347 C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat
+ − 348
+ − 349 M-<Delete> gooi het woord weg dat voor de cursor staat
+ − 350 M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat
+ − 351
+ − 352 C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel
+ − 353 M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin
+ − 354
+ − 355 Merk op dat <Delete> en C-d met M-<Delete> en M-d de analogie die begon
+ − 356 met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat
+ − 357 <Delete> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op
+ − 358 C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
+ − 359
+ − 360 Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst
+ − 361 die je weggooit zodat je haar weer terug kan halen. Weggegooide tekst
+ − 362 terughalen heet "yanken". Je kan weggegooide tekst terugbrengen op de
+ − 363 plaats waar je haar hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst.
+ − 364 Je kan ook meerdere keren yanken om er meedere copi-en van te maken. Het
+ − 365 yank-commando is C-y.
+ − 366
+ − 367 Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets:
+ − 368 iets dat je hebt weggooid kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
+ − 369 weggehaald niet. (In het engels is het verschil tussen `killing' en
+ − 370 `deleting' duidelijker dan tussen de nederlandse vertaling `weggooien' en
+ − 371 `weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
+ − 372 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat ze
+ − 373 geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een
+ − 374 enkel teken weghalen.
+ − 375
+ − 376 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leef is.
+ − 377 Type C-k om de tekst op die regl weg te gooien.
+ − 378 >> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken
+ − 379 weggooit.
+ − 380
+ − 381 Merk op hoe een enkele C-k de inhoud van een regel weggooit, een tweede
+ − 382 C-k de regel zelf zodat alle volgende regels een regel omhoog komen. Het
+ − 383 numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven aantal regels zal
+ − 384 worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan simpelweg
+ − 385 herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal C-k typen dat
+ − 386 niet doet.
+ − 387
+ − 388 Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de
+ − 389 cursor nu op staat (te yanken), type C-y.
+ − 390
+ − 391 >> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken.
+ − 392
+ − 393 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
+ − 394 weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
+ − 395 die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels
+ − 396 in een keer terugbrengt.
+ − 397
+ − 398 >> Probeer het nu: type C-k een paar keer.
+ − 399
+ − 400 Om de weggegooide tekst terug te halen:
+ − 401
+ − 402 >> Type C-y. Beweeg de cursor wat regels naar beneden en type weer C-y.
+ − 403 Je ziet nu hoe je tekst kan copieren.
+ − 404
+ − 405 Wat nu te doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen
+ − 406 al iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het
+ − 407 recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren
+ − 408 gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt
+ − 409 om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst
+ − 410 met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om
+ − 411 tekst terug te halen die je steeds langer geleden hebt weggegooid. Als je
+ − 412 de tekst te pakken hebt die je zocht hoe je niets te doen om die daar te
+ − 413 houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust
+ − 414 laten.
+ − 415
+ − 416 Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst
+ − 417 weggegooide tekst.
+ − 418
+ − 419 >> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg.
+ − 420 Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen.
+ − 421 Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel
+ − 422 die je weggooide.
+ − 423 Type nog wat M-y's en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de
+ − 424 tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer.
+ − 425 Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan
+ − 426 M-y.
+ − 427
+ − 428
+ − 429 * HERSTELLEN
+ − 430 ------------
+ − 431
+ − 432 Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
+ − 433 dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u.
+ − 434
+ − 435 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van
+ − 436 een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds
+ − 437 eerdere commando's hersteld.
+ − 438
+ − 439 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen,
+ − 440 zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg
+ − 441 de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd
+ − 442 in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder C-x u's hoeft te
+ − 443 type om het toevoegen van teksts te herstellen.
+ − 444
+ − 445 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou ze weer moeten verschijnen.
+ − 446
+ − 447 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat
+ − 448 op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te typen. Een
+ − 449 nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan niet
+ − 450 triviaal is. Dat is ook de reden het alternatief, C-x u. Op sommige
+ − 451 terminals kan je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt.
+ − 452
+ − 453 Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan.
+ − 454
+ − 455
+ − 456 * BESTANDEN
+ − 457 -----------
+ − 458
+ − 459 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de
+ − 460 tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het engels). Als je
+ − 461 dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit
+ − 462 Emacs gaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand `bezoeken'.
+ − 463 (Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het engels.)
+ − 464
+ − 465 Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand
+ − 466 in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
+ − 467 veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk
+ − 468 zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kan je nooit per
+ − 469 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
+ − 470 als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele
+ − 471 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
+ − 472 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan
+ − 473 waren.
+ − 474
+ − 475 In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en
+ − 476 eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets
+ − 477 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand
+ − 478 zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand
+ − 479 dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen copie van de nederlandstalige
+ − 480 Emacs uitleg (`tutorial' in het engels). Als je in Emacs een bestand
+ − 481 bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats.
+ − 482
+ − 483 De commando's om een bestand te bezoek of te bewaren zijn anders dan de
+ − 484 commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee
+ − 485 tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een
+ − 486 heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's
+ − 487 hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken.
+ − 488 Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens.
+ − 489
+ − 490 Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat
+ − 491 je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een
+ − 492 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand.
+ − 493 Nadat je het commando
+ − 494
+ − 495 C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file')
+ − 496
+ − 497 hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
+ − 498 intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel
+ − 499 voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kan de
+ − 500 gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen.
+ − 501
+ − 502 Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat
+ − 503 voor minibuffer invoer) kan je het commando afbreken met C-g.
+ − 504
+ − 505 >> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit breekt de minibuffer af en
+ − 506 ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
+ − 507 Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
+ − 508
+ − 509 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het
+ − 510 af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en bezoekt
+ − 511 het bestand dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando klaar is,
+ − 512 verdwijnt de minibuffer.
+ − 513
+ − 514 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan
+ − 515 je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het
+ − 516 commando
+ − 517
+ − 518 C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file')
+ − 519
+ − 520 Dit bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand. De eerste
+ − 521 keer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een andere
+ − 522 naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de oude
+ − 523 naam gevolgd door een "~".
+ − 524
+ − 525 Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand
+ − 526 zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren
+ − 527 zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht.
+ − 528
+ − 529 >> Type C-x C-s, om je copie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is
+ − 530 verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel.
+ − 531
+ − 532 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
+ − 533 typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
+ − 534 machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
+ − 535 stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
+ − 536 deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
+ − 537 to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
+ − 538 met deze situatie.
+ − 539
+ − 540 Je kan een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te
+ − 541 wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is
+ − 542 de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat
+ − 543 initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart
+ − 544 wordt het bestand werkelijk gecreeerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat
+ − 545 moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
+ − 546
+ − 547
+ − 548 * BUFFERS
+ − 549 ---------
+ − 550
+ − 551 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand
+ − 552 gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een
+ − 553 keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal
+ − 554 bestanden in Emacs krijgen.
+ − 555
+ − 556 >> Cre-eer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo
+ − 557 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig haar, en bewaar "foo"
+ − 558 door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
+ − 559 weer hier, in de uitleg, terug te komen.
+ − 560
+ − 561 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer"
+ − 562 genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer
+ − 563 gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type
+ − 564
+ − 565 C-x C-b laat de bufferlijst zien
+ − 566
+ − 567 >> Probeer C-x C-b nu.
+ − 568
+ − 569 Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit
+ − 570 is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers
+ − 571 hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die
+ − 572 "*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de
+ − 573 lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een
+ − 574 Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer.
+ − 575
+ − 576 >> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
+ − 577
+ − 578 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
+ − 579 bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven
+ − 580 in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het cre-eren of
+ − 581 modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de
+ − 582 eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige
+ − 583 manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend
+ − 584 zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te
+ − 585 kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we
+ − 586
+ − 587 C-x s bewaar een paar buffers
+ − 588
+ − 589 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
+ − 590 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
+ − 591
+ − 592 >> Voeg een wat tekst toe en type C-x s.
+ − 593 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
+ − 594 Bewantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van
+ − 595 "yes", engels voor "ja").
+ − 596
+ − 597
+ − 598 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
+ − 599 ------------------------
+ − 600
+ − 601 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
+ − 602 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
+ − 603 control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X
+ − 604 commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in
+ − 605 twee smaken:
+ − 606
+ − 607 C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken
+ − 608 M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam.
+ − 609
+ − 610 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt
+ − 611 dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze
+ − 612 commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het
+ − 613 te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit
+ − 614 is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen
+ − 615 die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt
+ − 616 bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.)
+ − 617
+ − 618 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer
+ − 619 terug kan keren in dezelfde Emacs sessie.
+ − 620
+ − 621 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer
+ − 622 terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je
+ − 623 Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs".
+ − 624
+ − 625 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten
+ − 626 cre-eert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te
+ − 627 stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te
+ − 628 keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het
+ − 629 shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in
+ − 630 Emacs terug te keren.
+ − 631
+ − 632 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is
+ − 633 ook het juiste commando om Emacs te be-eindigen wanneer Emacs opgestart
+ − 634 was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien
+ − 635 niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het
+ − 636 echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten,
+ − 637 behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
+ − 638
+ − 639 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al
+ − 640 kent:
+ − 641
+ − 642 C-x C-f bezoek bestand
+ − 643 C-x C-s bewaar bestand
+ − 644 C-x C-b laat bufferlijst zien
+ − 645 C-x C-c verlaat Emacs
+ − 646 C-x u herstel
+ − 647
+ − 648 Genaamde uitgebreide commando's worden nog minder vaak gebruikt, of worden
+ − 649 alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt. Een voorbeeld is het
+ − 650 commando replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
+ − 651 andere string (`to replace' betekent `vervangen'). Als je M-x typt echoot
+ − 652 Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van het commando
+ − 653 intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon "repl s<TAB>" typt
+ − 654 maakt Emacs de naam zelf af. Be-eindig het commando met <Return>.
+ − 655
+ − 656 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
+ − 657 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
+ − 658 Je sluit elk argument af met <Return>.
+ − 659
+ − 660 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze.
+ − 661 Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
+ − 662
+ − 663 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van
+ − 664 het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; beginnend op
+ − 665 de plek waar de cursor staat.
+ − 666
+ − 667
+ − 668 * AUTOMATISCH BEWAREN
+ − 669 ---------------------
+ − 670
+ − 671 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden
+ − 672 de veranderinge verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of
+ − 673 herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd
+ − 674 de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst
+ − 675 automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als
+ − 676 je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst
+ − 677 automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het
+ − 678 bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer
+ − 679 weggegooid.
+ − 680
+ − 681 Als de computer crasht kan je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen
+ − 682 door de file normal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch
+ − 683 bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om
+ − 684 bevestiging, antwoord dan yes<Return> en de automatisch bewaarde
+ − 685 informatie wordt teruggehaald.
+ − 686
+ − 687
+ − 688 * ECHO GEBIED
+ − 689 -------------
+ − 690
+ − 691 Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de
+ − 692 onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt.
+ − 693 Dit gebied bevat de onderste regel van het scherm.
+ − 694
+ − 695
+ − 696 * MODE-REGEL
+ − 697 ------------
+ − 698
+ − 699 De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel
+ − 700 zier er ongeveer zo uit:
+ − 701
+ − 702 --**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------
+ − 703
+ − 704 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die
+ − 705 je aan het bewerken bent.
+ − 706
+ − 707 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand
+ − 708 dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN
+ − 709 procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf
+ − 710 het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--.
+ − 711 Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van
+ − 712 `bottom', `onderkant' in het nederlands). Als de tekst zo klein is dat ze
+ − 713 volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel.
+ − 714
+ − 715 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt.
+ − 716 Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes.
+ − 717
+ − 718 In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken
+ − 719 bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode
+ − 720 zoals nu (`fundamental' is `basis' in het nederlands). Een dergelijke
+ − 721 mode heet een hoofdmode (`major mode' in het engels).
+ − 722
+ − 723 Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoelt voor
+ − 724 het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld
+ − 725 Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode
+ − 726 actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu
+ − 727 "Fundamental" staat.
+ − 728
+ − 729 Elke hoofdmode zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen.
+ − 730 Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te typen, en
+ − 731 aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar
+ − 732 eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het commentaar
+ − 733 beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando, en met
+ − 734 dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld
+ − 735 M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen.
+ − 736
+ − 737 Als je nederlandse of engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld
+ − 738 dit bestand, kan je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een
+ − 739 gewone taal te bewerken:
+ − 740
+ − 741 >> Type M-x text-mode<Return>.
+ − 742
+ − 743 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
+ − 744 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken is
+ − 745 bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrophes als onderdeel van een woord
+ − 746 beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de
+ − 747 apostrophe als ruimte tussen twee woorden.
+ − 748
+ − 749 Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben.
+ − 750 De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode.
+ − 751
+ − 752 Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmode
+ − 753 lezen.
+ − 754
+ − 755 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant
+ − 756 van het scherm te krijgen.
+ − 757 >> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode.
+ − 758 >> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
+ − 759
+ − 760 Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn
+ − 761 geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties
+ − 762 daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
+ − 763 andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kan dus nul, een,
+ − 764 of willekeurig veel minor modes gebruiken.
+ − 765
+ − 766 Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal,
+ − 767 zoals nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch
+ − 768 uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel
+ − 769 tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden.
+ − 770
+ − 771 Je kan Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze
+ − 772 mode al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.
+ − 773 Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit
+ − 774 commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to
+ − 775 toggle' in het engels).
+ − 776
+ − 777 >> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een
+ − 778 regel zodat je kan zien dat de regel in twee-en gesplitst wordt. Er
+ − 779 moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode
+ − 780 alleen op spaties de regel breekt.
+ − 781
+ − 782 De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen
+ − 783 met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument
+ − 784 dat de gewenste kantlijn is.
+ − 785
+ − 786 >> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
+ − 787 Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
+ − 788 Zet de kantlijn nu terug op 70, weer met C-x f.
+ − 789
+ − 790 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode
+ − 791 de regel niet opnieuw.
+ − 792 Om een paragraaf opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de
+ − 793 cursor in de paragraaf staat.
+ − 794
+ − 795 >> Plaats de cursor in de voorgaande paragraaf en type M-q.
+ − 796
+ − 797
+ − 798 * ZOEKEN
+ − 799 --------
+ − 800
+ − 801 Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op
+ − 802 de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string
+ − 803 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
+ − 804 voorkomt.
+ − 805
+ − 806 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste
+ − 807 tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken
+ − 808 gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string.
+ − 809
+ − 810 Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to
+ − 811 search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van
+ − 812 `reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen.
+ − 813
+ − 814 Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit
+ − 815 betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele
+ − 816 zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> be-eindigt
+ − 817 het zoeken.
+ − 818
+ − 819 >> Type nu C-s om het zoeken te start. Type nu, LANGZAAM, een letter per
+ − 820 keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kan
+ − 821 zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord
+ − 822 `cursor' gezocht.
+ − 823 >> Type nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van `cursor' te
+ − 824 zoeken.
+ − 825 >> Type nu viermaal <Delete> en let op de cursorbewegingen.
+ − 826 >> Type <RET> om het zoeken te be-eindigen.
+ − 827
+ − 828 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar
+ − 829 de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt
+ − 830 hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er
+ − 831 geen volgende plek is piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht faalt
+ − 832 (`failing' in het engels); met C-g kan je het zoeken afbreken.
+ − 833
+ − 834 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
+ − 835 typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
+ − 836 machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
+ − 837 stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
+ − 838 deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
+ − 839 to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
+ − 840 met deze situatie.
+ − 841
+ − 842 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delete> typt, zal je zien dat het
+ − 843 laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het
+ − 844 zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint
+ − 845 met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar het eerste voorkomen van een
+ − 846 "c". Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar het eerste
+ − 847 voorkomen van de string "cu". Als je nu <Delete> typt, dan wordt de "u"
+ − 848 van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de plaats waar
+ − 849 hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. het eerste voorkomen van de "c".
+ − 850
+ − 851 Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan
+ − 852 wordt het zoeken be-eindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
+ − 853 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r.
+ − 854
+ − 855 Met C-s begin je te zoeken naar het eerste voorkomen van de zoekstring NA
+ − 856 de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in de tekst
+ − 857 moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten over
+ − 858 C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid.
+ − 859
+ − 860
+ − 861 * MEERDERE VENSTERS
+ − 862 -------------------
+ − 863
+ − 864 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het
+ − 865 scherm kan laten zien.
+ − 866
+ − 867 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
+ − 868
+ − 869 >> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
+ − 870 Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het
+ − 871 bovenste venster.
+ − 872
+ − 873 >> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
+ − 874 (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.)
+ − 875
+ − 876 >> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het nederlands)
+ − 877 om de cursor naar het andere venster te verplaatsen.
+ − 878
+ − 879 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v.
+ − 880 Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest.
+ − 881
+ − 882 >> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster
+ − 883 te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar
+ − 884 hij stond toen je het venster verliet.
+ − 885
+ − 886 Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk
+ − 887 venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar
+ − 888 in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster
+ − 889 waar de cursor in staat. Dit venster is het `geselecteerde venster'
+ − 890 (`selected window' in het engels).
+ − 891
+ − 892 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in
+ − 893 het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt.
+ − 894 Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent,
+ − 895 terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt.
+ − 896
+ − 897 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META
+ − 898 toets hebt kan je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te
+ − 899 houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL
+ − 900 en META indrukt; het gaat erom welke ingedrukt zijn terwijl je typt.
+ − 901
+ − 902 Als je geen echte META toets hebt kan je ESC gebruiken; de volgorde maakt
+ − 903 dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal
+ − 904 niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META
+ − 905 dat niet zijn.
+ − 906
+ − 907 >> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten
+ − 908 verdwijnen.
+ − 909
+ − 910 (Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste
+ − 911 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster,
+ − 912 en wel dat venster waar de cursor nu in staat.')
+ − 913
+ − 914 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst
+ − 915 laten zien:
+ − 916
+ − 917 >> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd
+ − 918 door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster
+ − 919 verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
+ − 920
+ − 921 >> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
+ − 922 het onderste venster te laten verdwijnen.
+ − 923
+ − 924
+ − 925 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
+ − 926 ------------------------------
+ − 927
+ − 928 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (engels:
+ − 929 `recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte
+ − 930 haken om de haakjes die om naam van de hoofdmode staan. Dan staat er
+ − 931 bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental).
+ − 932
+ − 933 Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is
+ − 934 een generiek `ontsnappingscommando'. Je kan het ook gebruiken om extra
+ − 935 vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen.
+ − 936
+ − 937 >> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC
+ − 938 om er weer uit te komen.
+ − 939
+ − 940 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De
+ − 941 reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN
+ − 942 het recursieve bewerkingsniveau.
+ − 943
+ − 944
+ − 945 * MEER INFORMATIE
+ − 946 -----------------
+ − 947
+ − 948 We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven
+ − 949 om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat
+ − 950 het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige
+ − 951 mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft
+ − 952 commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze
+ − 953 `helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'.
+ − 954
+ − 955 Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
+ − 956 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs
+ − 957 vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt
+ − 958 maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken.
+ − 959
+ − 960 (Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een
+ − 961 slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft,
+ − 962 en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder
+ − 963 of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat
+ − 964 zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of
+ − 965 gebruik M-x help RET.)
+ − 966
+ − 967 De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of
+ − 968 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
+ − 969 commando zien.
+ − 970
+ − 971 >> Type C-h c Control-p.
+ − 972 De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als
+ − 973
+ − 974 C-p runs the command previous-line
+ − 975
+ − 976 (nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
+ − 977
+ − 978 Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral
+ − 979 gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te
+ − 980 passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de
+ − 981 functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om
+ − 982 je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen.
+ − 983
+ − 984 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT
+ − 985 toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c.
+ − 986
+ − 987 Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van
+ − 988 C-h c.
+ − 989
+ − 990 >> Type C-h k Control-p.
+ − 991
+ − 992 Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de
+ − 993 functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1
+ − 994 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te
+ − 995 doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt.
+ − 996
+ − 997 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
+ − 998
+ − 999 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
+ − 1000 intypen.
+ − 1001
+ − 1002 >> Type C-h f previous-line<Return>
+ − 1003 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het
+ − 1004 C-p commando implementeert.
+ − 1005
+ − 1006 C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een
+ − 1007 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
+ − 1008 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden
+ − 1009 met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens
+ − 1010 dit commando direct uitgevoerd kan worden.
+ − 1011
+ − 1012 >> Type C-h a file<Return>.
+ − 1013
+ − 1014 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun
+ − 1015 naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende
+ − 1016 commandonaam zoals find-file.
+ − 1017
+ − 1018 >> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven.
+ − 1019
+ − 1020 >> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien.
+ − 1021
+ − 1022
+ − 1023 * CONCLUSIE
+ − 1024 -----------
+ − 1025
+ − 1026 Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk
+ − 1027 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x.
+ − 1028
+ − 1029 De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe
+ − 1030 Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf
+ − 1031 dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover!
+ − 1032
+ − 1033
+ − 1034 * COPI-EREN
+ − 1035 -----------
+ − 1036
+ − 1037 (De engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks
+ − 1038 van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef
+ − 1039 voor de originele Emacs. Deze nederlandse vertaling is gemaakt door
+ − 1040 Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2
+ − 1041 TUTORIAL.
+ − 1042
+ − 1043 (Wat nu volgt is een vertaling naar het nederlands van de condities voor
+ − 1044 gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet
+ − 1045 gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de
+ − 1046 vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het engelse
+ − 1047 origineel.)
+ − 1048
+ − 1049 Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs.
+ − 1050 Je mag deze uitleg distribu-eren onder bepaalde condities:
+ − 1051
+ − 1052 Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation
+ − 1053
+ − 1054 Iedereen mag letterlijke copi-en van dit document, zoals ontvangen,
+ − 1055 verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en
+ − 1056 toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de
+ − 1057 ontvanger dezelfde distributierechten verleend als aan hem verleend
+ − 1058 door deze melding.
+ − 1059
+ − 1060 Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document,
+ − 1061 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities,
+ − 1062 vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als
+ − 1063 laatste modificaties doorgevoerd heeft.
+ − 1064
+ − 1065 De condities voor het copi-eren van Emacs zelf zijn complexer dan dit,
+ − 1066 maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef
+ − 1067 vervolgens copi-en van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien
+ − 1068 van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software
+ − 1069 te gebruiken, schrijven en delen!
+ − 1070
+ − 1071 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
+ − 1072
+ − 1073 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
+ − 1074 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
+ − 1075
+ − 1076 Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation
+ − 1077
+ − 1078 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
+ − 1079 of this document as received, in any medium, provided that the
+ − 1080 copyright notice and permission notice are preserved,
+ − 1081 and that the distributor grants the recipient permission
+ − 1082 for further redistribution as permitted by this notice.
+ − 1083
+ − 1084 Permission is granted to distribute modified versions
+ − 1085 of this document, or of portions of it,
+ − 1086 under the above conditions, provided also that they
+ − 1087 carry prominent notices stating who last altered them.
+ − 1088
+ − 1089 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
+ − 1090 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
+ − 1091 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
+ − 1092 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)